Το θέμα προβληματίζει εδώ και δεκαετίες...αν όχι αιώνες. Η πρώτη κυβερνητική πράξη ενάντια στην εμπορική εκμετάλλευση των παιδιών χρονολογείται από το 1874. Εκείνη τη χρονιά ψηφίστηκε για πρώτη φορά νόμος στη Βρετανία για να προστατεύονται τα παιδιά που, λόγω της απειρίας τους, ήταν ιδιαίτερα ευάλωτα στα καλοπιάσματα και τις κολακείες εμπόρων.
Έκτοτε, υπήρξαν οι διαφημίσεις στα έντυπα, στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση και στο Internet. Οι αρχές, έστω και με κάποια καθυστέρηση, ανταποκρίθηκαν απαγορεύοντας τις διαφημίσεις παιδικών παιχνιδιών σε συγκεκριμένες χρονικές ζώνες. Είναι όμως αυτό αρκετό; Τι γίνεται με τις διαφημίσεις ανθυγιεινών φαγητών και σνακ που απευθύνονται σε παιδιά; Και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες από την έκθεση των παιδιών στη διαφήμιση;
Σε συνέδριο παιδιατρικής που έγινε στη Βοστόνη τον Απρίλιο του 2012 παρουσιάστηκε έρευνα, βάσει της οποίας οι διαφημίσεις ταχυφαγείων και σνακ συνδέονται με την παιδική παχυσαρκία. Πέρα από τις επιπτώσεις στη σωματική υγεία των παιδιών όμως, υπάρχουν και οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία.
Ο Αμερικανός ερευνητής Χολ Χιμελστάιν επισημαίνει ότι τα ευρήματα της έρευνας αναφορικά με τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών και τη διαφήμιση, δείχνουν ότι στην ηλικία των πέντε ή έξι ετών εμφανίζουν δυσκολίες στο να διακρίνουν το φανταστικό από το πραγματικό και τείνουν να πιστεύουν τα ψεύδη. Τα παιδιά δεν διακρίνουν τα προγράμματα από τις διαφημίσεις και προτιμούν τις διαφημίσεις από τα προγράμματα. Ανάμεσα στην ηλικία των επτά με δέκα ετών, τα παιδιά είναι περισσότερο επιρρεπή στην «διαφημιστική χειραγώγηση». Έχει υπολογιστεί ότι ένα παιδί βλέπει κατά μέσο όρο 40.000 διαφημίσεις στην τηλεόραση κάθε χρόνο. Αυτά τα διαφημιστικά μηνύματα αφορούν κυρίως προϊόντα όπως παιχνίδια και τρόφιμα αμφίβολης διατροφικής αξίας. Η τηλεοπτική εικόνα εισβάλλει με την αμεσότητά της στον ψυχικό χώρο των παιδιών με ένα βίαιο τρόπο, γεννώντας τους ανάγκες και επιθυμίες που κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είχαν δημιουργηθεί διαφορετικά.
Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν να ζητούν υλικά αγαθά από τους γονείς τους, χωρίς να είναι σε θέση, λόγω ηλικίας, να επεξεργαστούν και να αξιολογήσουν τα ίδια τους τα αιτήματα. Η χωρίς όρια έκθεση των παιδιών στις διαφημίσεις τα οδηγεί αναπόφευκτα στον υπερκαταναλωτισμό, ενώ ο υπερεθισμός δημιουργεί την ανάγκη να ικανοποιούνται άμεσα και χωρίς διάλογο οι επιθυμίες τους.
Σε μία κυβερνητική έρευνα που έγινε στη Βρετανία για τη σχέση της διατροφής των παιδιών με τη διαφήμιση, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά συνδέουν τα πολυδιαφημισμένα προϊόντα με τη «διασκέδαση» και επηρεάζονται όχι μόνο από τη γεύση, αλλά και από την πολύχρωμη συσκευασία και τις εικόνες, τα κινούμενα σχέδια και τους χαρακτήρες που γνωρίζουν από την τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Αναφέρεται επίσης ότι οι επιτυχημένες διαφημίσεις από γνωστές μάρκες προκαλούν συναισθήματα αναγνώρισης, οικειότητας, ακόμη και τρυφερότητας στα μικρά παιδιά.
Η έμμεση διαφήμιση που απευθύνεται στα παιδιά, όπως είναι τα προϊόντα με χαρακτήρες από δημοφιλείς ταινίες και τηλεοπτικά προγράμματα ή τα παιχνίδια στις συσκευασίες των δημητριακών και στα παιδικά γεύματα είναι μία πολύ ισχυρή μορφή «επιβολής». Όταν, λοιπόν, οι γονείς ωθούνται από τους διαφημιστές να νιώθουν ότι δείχνουν στα παιδιά τους την αγάπη τους, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα επιλογής και τα παιδιά με τη σειρά τους πείθονται από τις ίδιες διαφημίσεις να επιλέξουν συγκεκριμένα προϊόντα, τότε μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολο να αντισταθούμε στις πιέσεις.
Η προσωπικότητα των παιδιών διαμορφώνεται μέσα από μια σειρά ταυτίσεων, αρχικά με τα γονεϊκά πρότυπα και στη συνέχεια με άλλα, μεταξύ των οποίων και τα καταναλωτικά. Τα πρότυπα που προτείνουν οι διαφημίσεις υπόσχονται γρήγορη και εύκολη άνοδο, δημιουργώντας στο παιδί εικόνες σύγχυσης, που μοιραία θα επηρεάσουν την ψυχολογική και γνωστική ωρίμανσή του. Η βία είναι ένα ακόμα πρότυπο που προβάλλεται μέσα από τη διαφήμιση παιχνιδιών με τρομακτική όψη.
Όσο για την προστασία που παρέχεται από το νομικό πλαίσιο… η τεχνολογία δίνει ένα προβάδισμα στις επιχειρήσεις. Η νέα μόδα είναι τα applications για smartphones που δημιουργούν οι ίδιες οι εταιρίες τροφίμων. Όπως το SuperPretzel Factory ή τo Cookie Dough Bites Factory. Διασκεδαστικά παιχνίδια για παιδιά προσχολικής ηλικίας, όπου το καταναλωτικό προϊόν βρίσκεται σε πρώτο πλάνο. Το νέο αυτό μέσο είναι πολύ φθηνότερο από την τηλεοπτική διαφήμιση και μπορεί να αποδειχθεί εξίσου αποτελεσματικό.
«Οι εφαρμογές αυτές στοχεύουν τα παιδιά» παραδέχεται η Melinda Champion αντιπρόεδρος marketing της J&J Snack Foods (η εταιρεία που κατασκευάζει τα SuperPretzel) και συμπληρώνει: «Εάν σας πει το παιδί σας… μαμά θέλω ένα SuperPretzel, τις περισσότερες φορές του το αγοράζετε». Το συγκεκριμένο παιχνίδι είναι μία από τις δημοφιλέστερες δωρεάν εφαρμογές στο Apple store. Τα smartphones έχουν ένα ακόμη μεγάλο πλεονέκτημα: δεν υπόκεινται στους ίδιους περιορισμούς με την τηλεόραση για την διαφήμιση σε ανηλίκους.
Πηγή: http://www.letsfamily.gr/el/articles/paidi-kai-diafimisi-katanalotis-apo-koynia (22-01-2017)
